Samenvatting
H. Zitvast heeft in haar column “Hester over ‘wappies’: ‘Ja hoor, in haar omgeving valt iedereen dood neer of worden mensen blind’”, die is verschenen op Flaironline.nl, onder meer bericht over haar communicatie met klager over COVID-19-vaccins. Klager meent dat in de column medische desinformatie wordt verspreid over gentherapie in Covid-19-vaccinaties, maar hij kan ten aanzien van dat onderdeel van de column niet als rechtstreeks belanghebbende worden beschouwd. Pas op de zitting heeft hij duidelijk gemaakt dat hij ook bezwaren heeft tegen het onderdeel van de column dat specifiek over hem gaat. Hij had zich met deze bezwaren echter eerst tot het medium moeten wenden. De Raad heeft de klacht daarom niet inhoudelijk behandeld.
Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van
X
tegen
H. Zitvast (Flair)
De heer X te [woonplaats] (klager) heeft op 24 oktober 2021 een klacht ingediend tegen mevrouw H. Zitvast.
Een van de vice-voorzitters en de secretaris van de Raad hebben in een conclusie van 1 november 2021 (VS 2021/28, niet gepubliceerd) beslist dat het evident is dat klager geen rechtstreeks belang heeft.
Klager heeft vervolgens op 4 november 2021 beroep aangetekend tegen de hiervoor bedoelde conclusie.
Het beroep is behandeld op de zitting van de Raad van 17 december 2021 op basis van de schriftelijke stukken. In zijn conclusie van 14 januari 2022 (RvdJ 2022/B1, niet gepubliceerd) heeft de Raad het volgende overwogen:
“Uit de ondertekening van het beroepschrift blijkt dat de voornaam van klager ‘[…]’ is. Klager heeft aannemelijk gemaakt dat door de vermelding van die voornaam en zijn Instagram-account de column deels ook betrekking heeft op hem. Aldus bestaat onvoldoende aanleiding voor de conclusie dat klager evident geen rechtstreeks belang heeft. Het beroep van klager is derhalve gegrond.”
De klacht is vervolgens alsnog volgens de normale procedure in behandeling genomen.
Op 4 februari 2022 heeft de heer mr. J. Baars, senior jurist bij DPG Media, op de klacht gereageerd. Bij de beoordeling van de klacht is verder nog correspondentie van klager van 17 februari 2022 betrokken.
De klacht is behandeld op de digitale zitting van de Raad van 25 februari 2022 in aanwezigheid van klager, mevrouw Zitvast en de heer Baars.
DE FEITEN
Op 23 september 2021 verscheen op de website Flaironline.nl een column van de hand van Zitvast met de kop “Hester over ‘wappies’: ‘Ja hoor, in haar omgeving valt iedereen dood neer of worden mensen blind’”. De column bevat onder meer de volgende passages:
“Wappiegedrag vertoont een patroon. Er wordt hoog van de toren geblazen met een bericht. Bijvoorbeeld ‘vaccinaties bevatten gentherapie’. Dan worden er veelal intens vage filmpjes bij gedeeld, 99 van de 100 keer buitenlands. Daar is geen touw aan vast te knopen en hoor je geen wetenschapper-vrij-van-enige-smet spreken. Dan komt de wappie met eigen ervaringen.”
en:
“Vanmorgen werd ik verrast door Fitboy […], in mijn Insta DM. […]’s huisarts had hem gezegd dat vaccins gentherapie bevatten. Ik zat direct op het puntje van mijn stoel. Die huisarts wil ik spreken, interviewen! Want als dat écht zo is, heb ik een goed verhaal in handen. Prijswinnend materiaal misschien wel. Ik vroeg […] dus om de naam van zijn huisarts. […] noemde allemaal andere namen. Van Theo Schetters, bijvoorbeeld, een immunoloog en vaccinscepticus die enerzijds klaagt dat de mainstreammedia (MSM) niet met hem wil praten en anderzijds een mediapauze heeft ingelast. (?) Collega’s noemen zijn ongefundeerde claims heel schadelijk, vooral omdat je ze als ‘gewoon publiek’ niet zomaar kunt weerleggen. Ook komt […] met Berber Pieksma, een huisarts die door de Inspectie Gezondheid & Jeugd op de vingers is getikt. En daarna met Sucharit Bhakdi, een Thais-Duitse dubieuze microbioloog die het nogal goed doet in de alternatieve media. Weinig betrouwbare namen dus. En de naam van zijn huisarts? Die noemt […] niet en dat heeft maar één reden. […]’s huisarts heeft helemaal niet gezegd dat vaccins gentherapie bevatten.
Het is een goede zaak dat de politiek dit punt op de agenda zet
Wappies zijn leugenaars. There, I said it. Ze gaan heel goed op onwaarheden en zitten in zo’n neerwaartse spiraal en in zo’n gevaarlijke bubbel dat ze geen oog meer hebben voor wat wel klopt. Voor wat wél waar is. Ik word beticht van haat, van verdelen van de maatschappij en van het niet respecteren van andermans mening. Voor het verdelen van de maatschappij mogen jullie bij wappies aankloppen. Wat ik niet respecteer en accepteer, is de almaar toenemende vervuiling van betrouwbare informatie door waanzin van waanzinnigen als […].”
DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN
Klager stelt, samengevat, het volgende. Zitvast beweert dat Covid-19-vaccinaties géén gentherapie bevatten. Uit onder meer een publicatie in de Staatscourant blijkt dat deze bewering feitelijk onjuist is. Zitvast verspreidt dus medische desinformatie over een maatschappelijk zeer gevoelig onderwerp, en misleidt daarmee haar lezers. Klager eist een rectificatie waarin Zitvast toegeeft dat zij inhoudelijk volledig ongelijk heeft en openlijk haar excuses aanbiedt.
Op de zitting heeft hij daaraan toegevoegd dat hij er ook niet gelukkig mee is dat in de column zijn voornaam wordt genoemd en over hem wordt gezegd dat hij een wappie is. Een aantal mensen heeft hem ook in de publicatie herkend.
Zitvast voert allereerst aan dat klager in zijn klacht niet-ontvankelijk is, omdat hij zich niet beroept op een persoonlijk belang dat is geschaad, maar op een algemeen (collectief) belang.
Verder stelt zij, samengevat, het volgende. Klager gaat eraan voorbij dat het om een column gaat, die vooral haar persoonlijke mening bevat. Er wordt niet gesteld of gepretendeerd dat de inhoud van de column objectief of wetenschappelijk onderbouwd is.
Zitvast heeft nergens in de column beweerd dat Covid-19-vaccinaties geen gentherapie zijn. Zij heeft de stelling ‘vaccins zijn gentherapie’ slechts gebruikt om haar mening over de wijze waarop vaccinatie-critici dergelijke stellingen onderbouwen, te illustreren. De publicatie in de Staatscourant betrof een regeling, waarbij werd toegestaan dat het coronavirus bestreden kon worden met toepassing van gentherapie. Daarmee is echter niet gezegd dat de uiteindelijk ontwikkelde vaccins ook daadwerkelijk gentherapie bevatten. Bij de meest gangbare opvatting van wat gentherapie is – het in het kader van een medische behandeling inbrengen van iets dat het DNA in de cel van een patiënt wijzigt – is dat bij de huidige vaccins ook niet het geval.
Ten slotte heeft Zitvast meegedeeld dat zij is overvallen door het klachtonderdeel van persoonlijke aard, waar klager pas op de zitting mee is gekomen. Zij heeft daarop ook niet inhoudelijk gereageerd.
BEOORDELING VAN DE KLACHT
Klager heeft in de klacht die hij vooraf aan Zitvast heeft voorgelegd en vervolgens bij de Raad heeft ingediend, alleen aangevoerd dat Zitvast medische desinformatie verspreidt over een maatschappelijk zeer gevoelig onderwerp.
Volgens artikel 2 lid 1 van het Reglement voor de werkwijze van de Raad moet een klacht worden ingediend door een ‘rechtstreeks belanghebbende’. Volgens het vaste oordeel van de Raad kan een klager als zodanig worden aangemerkt, indien zijn belang bij de gewraakte publicatie direct betrokken is en hij door die publicatie persoonlijk in zijn belang is geraakt.
Weliswaar is de voornaam van klager in de column genoemd, maar dit betekent niet zonder meer dat hij daardoor een persoonlijk belang heeft om te klagen over onderdelen van de column die niet over hem gaan. Dat klager zich (als lezer) in het licht van de huidige maatschappelijke situatie zorgen maakt over de kwaliteit van de berichtgeving, is onvoldoende om hem ten aanzien van zijn oorspronkelijke klacht als ‘rechtstreeks belanghebbende’ aan te merken.
Op de zitting heeft klager zijn klacht uitgebreid en ook bezwaar gemaakt tegen de vermelding van zijn voornaam en de aanduiding als wappie.
Volgens artikel 2a lid 1 van het Reglement voor de werkwijze van de Raad moet een klager zich met zijn bezwaren eerst wenden tot het medium, voordat hij zijn klacht bij de Raad kan indienen. Dit brengt mee dat een klager de klacht die hij door de Raad wil laten beoordelen in (min of meer) dezelfde bewoordingen/strekking eerst aan het medium moet hebben voorgelegd. Achtergrond van deze bepaling is dat – in het kader van een goede zelfregulering door de media – uitgangspunt verdient te zijn dat partijen eerst samen overleg voeren om te bezien of zij tot een minnelijke oplossing van het probleem kunnen komen. Dit uitgangspunt geldt ook ten aanzien van nieuwe klachtonderdelen over eenzelfde publicatie: een klager zal die nieuwe onderdelen eerst aan het medium moeten voorleggen, voordat hij die ter beoordeling aan de Raad kan voorleggen. Het uitbreiden van de inhoud/strekking van de klacht bij de Raad is niet de geëigende weg.
Vast staat dat klager de door hem ter zitting naar voren gebrachte bezwaren van meer persoonlijke aard niet eerst heeft voorgelegd aan Zitvast.
Het voorgaande leidt ertoe dat de Raad de klacht niet inhoudelijk behandelt.
Relevante punten uit de Leidraad: A. en C.
Relevante eerdere conclusies: RvdJ 2021/30, RvdJ 2020/32 en RvdJ 2019/12
Relevante artikelen uit het Reglement voor de werkwijze van de Raad: 2, 2a en 9 lid 2
CONCLUSIE
De Raad behandelt de klacht niet inhoudelijk.
Zo vastgesteld door de Raad op 21 april 2022 door mr. J.W. Bockwinkel, voorzitter, mw. dr. J. Luttikhold, A. Olgun, H.P.M.J. Schneider en mw. drs. S.S. Sitalsing, leden in tegenwoordigheid van mw. mr. D.C. Koene, secretaris, en mr. G.A. van de Sluis, plaatsvervangend secretaris.