X en Y / Z en de hoofdredacteur van het [...] Nieuwsblad

Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van

X en Y

tegen

Z en de hoofdredacteur van het […] Nieuwsblad

De heer X en mevrouw Y (klagers) hebben op 23 augustus 2021 een klacht ingediend tegen mevrouw Z en de hoofdredacteur van het […] Nieuwsblad (hierna gezamenlijk: […] Nieuwsblad). Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie betrokken van klagers en de heer Z, hoofdredacteur, van 31 augustus 2021 en van 6, 24 en 30 september 2021.

De klacht is behandeld op de zitting van de Raad van 8 oktober 2021 in aanwezigheid van mevrouw Y, mevrouw Z en de heer [hoofdredacteur].

DE FEITEN

Op 4 mei 2021 verscheen in het [….] Nieuwsblad een artikel van de hand van Z met de kop “’Ze is vol met gif gespoten’” en de bovenkop “Ouderverstoting ondergeschoven kindje in Nederland”. De intro van het artikel luidt:
“Een onderbelicht onderwerp, maar ook in Nederland komt het voor: ouderverstoting. Wanneer een ouder het kind niet meer ziet na een scheiding, omdat de andere ouder het kind bij ze weghoudt, is er sprake van. Op 25 april was het wereldbewustwordingsdag ouderverstoting.”
Het artikel bevat onder meer de volgende passages:
“Het is het recht van het kind om beide ouders te zien na een scheiding, maar dat gebeurt niet altijd. Wanneer ouderverstoting plaatsvindt, zet een van de ouders het kind op tegen de andere ouder. “Dat gebeurt heel bewust en mensen kijken weg”, vertelt [Y]. Zelf heeft ze het van dichtbij meegemaakt. Haar partner is verstoten door zijn dochter. Al veertien jaar ziet hij haar niet meer, tenzij ze elkaar tegen het lijf lopen in […].”
[Y] heeft de tijd dat de dochter van haar partner nog bij hen kwam meegemaakt. “Na een tijdje kwam ze niet meer. Toen ze zeven was zei ze uit het niets negatieve dingen over haar vader.”” 
en:
““De ene ouder zet het kind op tegen de andere ouder. Dan maken ze de ander zwart en manipuleren ze het kind. Uiteindelijk besluit het kind dan om het contact met de andere ouder te verbreken”, vertelt [Y]. “Dit zorgt ervoor dat de verstoten ouder het kind niet meer, of heel weinig ziet. In andere landen is dat strafbaar, in Nederland nog niet.”
Ouderverstoting kan lijden tot Parental Allienation Syndrome (PAS) ook wel syndroom ouderverstoting genoemd. Het syndroom is niet officieel erkend, maar wordt vastgesteld wanneer een kind een van de ouders afwijst. Het komt voornamelijk voor bij kinderen met gescheiden ouders en het brengt psychische- en fysieke klachten met zich mee.
Volgens [Y] kiezen de kinderen er zelf nooit voor om het contact met een van de ouders te verbreken. “Een kind zet zich niet uit zichzelf af tenzij er echt iets gebeurt. Het is instinct om mama en papa bij elkaar te willen. Er wordt gezegd dat het kind zelf geen contact meer wil, maar dat is niet het geval. De andere ouder spuit het kind vol met gif waardoor zij negatief over de andere ouder gaan denken.”
Maar er is ook een andere kant van het verhaal. Emma (21) – niet haar echte naam – spreekt haar vader al vijf jaar niet meer. Ze heeft bewust het contact met hem verbroken. “Nadat mijn ouders uit elkaar gingen kwam hij nog wel eens op mijn verjaardag, nu spreek ik hem niet meer.” Emma werd niet beïnvloed door haar moeder. Die moedigde haar juist aan om het contact te onderhouden.” 
 
Vervolgens is op 8 juni 2021 in het […] Nieuwsblad een ingezonden reactie van de dochter van de heer X geplaatst met de kop “’Dit moet ophouden’”. De intro van dit artikel luidt:
“In het krantenartikel over Ouderverstoting stond haar naam niet vermeld. Die was op het moment van schrijven ook niet bekend bij de redactie. Toen ze de tekst in het […] Nieuwsblad las, realiseerde ze zich dat de partner van haar vader het in het artikel over haar had. Omdat ze ook haar kant van het verhaal wilde vertellen nam ze zelf contact op met de redactie: “Dit moet ophouden.””
Dit artikel bevat onder meer de volgende passage:
“Het kan zijn dat er goede redenen zijn, waarom een kind een ouder niet meer wil zien”, zegt Marieke (niet haar echte naam) in reactie op de uitlatingen in het artikel. “Het is makkelijk om je als ouder in de slachtofferrol te plaatsen en er het etiketje ouderverstoting op te plakken. Ook ik heb dat meegemaakt, de ouder waar ik geen contact meer mee heb zegt dat ik het ouderverstotingsyndroom heb. Mijn moeder heeft me tot op heden nooit tegengehouden om contact te zoeken. Ik heb in het verleden geprobeerd, hem toch een kans te geven, ondanks wat er daarvoor gebeurd is en waar mijn moeder en ik onder geleden hebben. Door de lelijke dingen die mijn vader en zijn partner ook daarna over en tegen mijn moeder en mij gezegd heeft, is de deur nu dicht voor mij. (…)””

Naar aanleiding van de tweede publicatie hebben partijen overleg gehad over het plaatsen van een reactie van klagers op dat stuk. Partijen hebben daarover echter geen overeenstemming bereikt.

DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN

Klagers stellen, samengevat, het volgende. Mevrouw Y heeft contact opgenomen met de redactie met het verzoek om aandacht te besteden aan ouderverstoting. Het was de bedoeling dat het een algemeen, informatief artikel zou worden en dat de publicatie dus niet zou gaan om de persoonlijke situatie van klagers. Dit is ook zo met de hoofdredacteur afgesproken. Omdat het gaat om een belangrijk en gevoelig onderwerp hebben klagers voorafgaand aan het interview allerlei informatie over het onderwerp aan de redactie gestuurd. Zij hadden verwacht dat die informatie ook gelezen zou worden. Meteen bij aanvang van het interview was mevrouw Y onaangenaam verrast door de jonge leeftijd van Z en gaandeweg kreeg zij een onbehaaglijk gevoel door de (kritische) vraagstelling van de journaliste. Mevrouw Y heeft daarom in het gesprek nog eens benadrukt dat het moest gaan om ouderverstoting in het algemeen. Dat was ook de reden dat haar echtgenoot niet aanwezig was, het zou immers niet gaan over zijn persoonlijke situatie. Klagers hebben samen besproken dat zij het artikel voor publicatie nog eens wilden doorlezen, juist omdat vaders in het algemeen veel teleurstellingen te verwerken krijgen en zij dus wantrouwend waren. Tijdens het interview heeft mevrouw Y dan ook met Z afgesproken dat zij het artikel van tevoren wilde inzien. Dat was nog belangrijker geworden, omdat haar verzoek om haar naam niet in het artikel te vermelden, niet werd gehonoreerd. Uiteindelijk is het artikel echter zonder voorafgaande inzage geplaatst.
Klagers zijn zeer ongelukkig met de inhoud van het artikel. De kop is tendentieus en niet informatief van aard. Bovendien is het artikel aan de hand van het interview toch persoonlijk gemaakt. Hierdoor is de naamsvermelding nog pijnlijker en is een reactie van de dochter uitgelokt. Ook is het ongepast dat aan het eind een passage is opgenomen over een vrouw die er bewust voor heeft gekozen haar vader niet meer te zien. Ouderverstoting gaat juist om kinderen die ontkennen dat de keus om de andere ouder niet meer te zien, is ingegeven door de verzorgende ouder. Een verhaal van iemand die zich ervan bewust is geworden dat hij slachtoffer was van ouderverstoting, was toepasselijker geweest. Verder menen klagers dat de heer X de mogelijkheid van weerwoord had moeten krijgen bij de geplaatste reactie van zijn dochter. In dat stuk staan nu onjuistheden die aan klagers gekoppeld kunnen worden en hen beschadigen, terwijl de heer X bij dat eerste artikel niet betrokken is geweest. Klagers willen rectificatie of plaatsing van een reactie op het tweede artikel op een door hen te bepalen wijze.
Op de zitting benadrukt mevrouw Y dat zij zich verkeerd voorgelicht voelt. Naar haar mening zijn zowel ten aanzien van de aard en inhoud van het eerste artikel als met betrekking tot de inzage vooraf afspraken ten onrechte niet nagekomen.

Het […] Nieuwsblad stelt hier, eveneens samengevat, het volgende tegenover. Ouderverstoting is een relevant thema en daarom is de redactie ingegaan op het verzoek van klagers om daaraan aandacht te besteden. In voorbereiding op het interview met mevrouw Y hebben Z en [de hoofdredacteur] overleg gehad en besproken dat het geen eenzijdig, maar een onafhankelijk verhaal moest worden. De insteek was om duidelijk te maken wat ouderverstoting is en welke impact het kan hebben op betrokkenen als het contact tussen ouder en kind verbroken wordt. Binnen dat kader was ruimte voor persoonlijke ervaringen. De informatie van klagers kon daarbij beperkt meegenomen worden, bij gebrek aan feitelijke onderbouwing en onafhankelijkheid.
Tijdens het interview heeft mevrouw Y uitgebreid gesproken over haar ervaringen en de ervaringen van haar partner. Duidelijk was dat zij geheel wilde bepalen wat in het stuk zou komen. Omdat mevrouw Y zelf heeft aangedrongen op het interview, is haar verzoek om volledige anonimisering afgewezen. Afgesproken is dat haar voorletter en achternaam vermeld zouden worden. Ook heeft Z uitgelegd dat zij artikelen normaal niet ter inzage voorlegt en dat als zij dat al doet, het alleen zal kunnen gaan om het corrigeren van feitelijke onjuistheden. Een afspraak voor inzage vooraf had er niet toe kunnen leiden dat het artikel anders van opzet zou worden of dat geheel van publicatie zou worden afgezien. Op de zitting heeft Z, daarnaar gevraagd, uitdrukkelijk betwist dat een afspraak over inzage vooraf is gemaakt.
Om tot een evenwichtig artikel te komen was het nodig om een kind aan het woord te laten dat geen contact meer heeft met een ouder. Z kende iemand die deze ervaring had en die persoon was bereid haar ervaring te delen. Daardoor is een gebalanceerd artikel ontstaan.
Na de publicatie heeft de dochter van de heer X zich gemeld met het verzoek om te mogen reageren. Aangezien haar gegevens niet bij de redactie bekend waren, had zij niet eerder de gelegenheid gekregen voor wederhoor. Daarom is haar reactie alsnog geplaatst. Omdat zij als gevolg van de breuk met haar vader een nieuwe naam heeft aangenomen, is – op haar verzoek – haar naam niet vermeld. Nadat klagers zich vervolgens met hun bezwaren tot de redactie hadden gewend, is hen aangeboden om een korte, feitelijke reactie op te stellen; het […] Nieuwsblad is er immers niet voor bedoeld dat partijen elkaar over en weer blijven beschuldigen. Met dat aanbod  zijn klagers niet akkoord gegaan.
Het […] Nieuwsblad meent dat sprake is van journalistiek zorgvuldige berichtgeving en betreurt het dat partijen er niet samen uit zijn gekomen.

BEOORDELING VAN DE KLACHT

De Raad stelt vast dat mevrouw Y zelf het […] Nieuwsblad heeft benaderd met het verzoek om een artikel te schrijven over ouderverstoting. Vervolgens is discrepantie ontstaan tussen de verwachtingen van klagers en de journalistieke werkelijkheid. Dit valt het […] Nieuwsblad echter niet te verwijten.
Uitgangspunt is immers dat een journalist en zijn redactie vrij zijn in de selectie van wat zij publiceren, zodat het aan hen is om te bepalen vanuit welke invalshoek(en) een onderwerp wordt belicht en in welke context het bericht wordt gebracht.
Dat neemt niet weg dat in een geval als dit – waarin een (op mediagebied onervaren) burger wordt geïnterviewd over een gevoelig onderwerp dat emotioneel en persoonlijk van aard is – een redactie er verstandig aan doet om de wederzijdse verwachtingen goed in kaart te brengen en eventueel heldere afspraken te maken over de insteek van de publicatie en eventuele inzage vooraf. Daarmee kan een onwenselijke discrepantie als hiervoor bedoeld, worden voorkomen.

Niet is vast komen te staan dat – zoals klagers hebben aangevoerd – dergelijke afspraken zijn gemaakt en dat die vervolgens zijn geschonden. Daarbij merkt de Raad op dat een journalist in beginsel niet verplicht is om voorafgaand aan de publicatie zijn concept voor te leggen aan een betrokkene.

Het voorgaande in aanmerking genomen, stond het het […] Nieuwsblad vrij om aan het onderwerp aandacht te besteden op de wijze zoals dat is gedaan. Hoewel voorstelbaar is dat klagers met de berichtgeving niet gelukkig zijn, is niet gebleken dat daarmee hun belangen onevenredig zijn geschaad.
In dat verband overweegt de Raad dat het journalistiek gebruikelijk is dat een artikel in de kop scherp(er) wordt aangezet; een kop mag een vergroving van de inhoud van het bijbehorende artikel bevatten. Verder is gebleken dat mevrouw Y tijdens het interview uitgebreid heeft gesproken over haar visie op ouderverstoting en haar persoonlijke ervaringen daarmee, in het bijzonder in verband met het kind van haar partner. Uit de geluidsopname van het interview kan niet worden opgemaakt dat zij niet of alleen vertrouwelijk over haar persoonlijke situatie heeft willen praten. Bovendien had zij er niet van uit kunnen en mogen gaan dat haar visie onverkort zou worden opgenomen. Dat het […] Nieuwsblad ook nog een andersluidend verhaal heeft opgenomen, is niet onzorgvuldig. Daarmee is een evenwichtig beeld geschetst, waarbij de lezer de informatie op waarde kan schatten en zich een eigen oordeel over het onderwerp kan vormen.
Verder staat niet ter discussie dat klaagster ermee akkoord is gegaan dat haar naam zou worden vermeld. Zij heeft de eventuele gevolgen daarvan tot op zekere hoogte kunnen inschatten. Van een ongerechtvaardigde aantasting van de privacy van klagers is geen sprake.

Aangezien het artikel van 4 mei 2021, door de vermelding van de achternaam van klagers, gekoppeld kon worden aan de dochter van de heer X, is het […] Nieuwsblad terecht overgegaan tot publicatie van haar reactie. Naar aanleiding van de bezwaren van klagers heeft het […] Nieuwsblad vervolgens een passend voorstel gedaan om nog een kort, feitelijk naschrift te plaatsen. Dat klagers daarmee niet akkoord zijn gegaan, kan het […] Nieuwsblad niet worden verweten.

Relevante punten uit de Leidraad: A, B.1, B.4 en C.1
Relevante eerdere conclusies: RvdJ 2021/34, RvdJ 2020/16, RvdJ 2018/14

CONCLUSIE

Z en het […] Nieuwsblad hebben journalistiek zorgvuldig gehandeld.

Zo vastgesteld door de Raad op 26 november 2021 door mw. mr. A.E. van Montfrans,  voorzitter, mw. M. Ten Katen, mw. L.M. van den Langenberg, A. Olgun en H.P.M.J. Schneider, leden, in tegenwoordigheid van mw. mr. D.C. Koene, secretaris, en mr. G.A. van de Sluis, plaatsvervangend secretaris.

Naschrift: Vanwege de persoonlijke omstandigheden van klagers en het feit dat de benaming van het nieuwsblad kan leiden tot herleidbaarheid van klagers, heeft de Raad gemeend dat het in dit uitzonderlijke geval passend is om de benaming van het nieuwsblad weg te laten.