X / de hoofdredacteur van RTV Amstelveen

Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van

X

tegen

de hoofdredacteur van RTV Amstelveen

Mevrouw X te […] (klaagster) heeft op 9 februari 2021 namens haar minderjarige zoon Y een klacht ingediend tegen de hoofdredacteur van RTV Amstelveen. Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie van klaagster en de heer M. Groenewoud, hoofdredacteur/programmaleider, betrokken van 22 februari 2021 en van 15 en 22 maart 2021.

De zaak is met toestemming van partijen buiten hun aanwezigheid behandeld op de zitting van de Raad van 26 maart 2021.

Voorafgaand aan de zitting heeft de Raad de gewraakte uitzending en het zogeheten ‘ruwe materiaal’ bekeken.

DE FEITEN

Op 27 januari 2021 is op de website van RTV Amstelveen het item “Jongeren komen voor niets naar het Oude Dorp” geplaatst. Het onderschrift bij het item luidt: “Drie jongeren waren nog wel naar het Oude Dorp in Amstelveen gekomen met de gedachte dat er rellen zouden plaatsvinden.”

Het item bevat het volgende interview:
Jongen 1:
“We zijn hier een beetje aan het chillen, we kijken gewoon wat er gaande is. Enne, er is momenteel niet zoveel, maarre…”
Jongen 2:
“We hadden wel gehoopt dat er wat…”
Jongen 1:
“We hadden gehoopt dat er wat zou zijn.”
Interviewster:
“Waarom hadden jullie gehoopt dat er wat zou zijn?”
Jongen 1:
“Ja, ik weet niet. Het is gewoon lachen toch. Gewoon een beetje hier, eh, ja gewoon een beetje rellen of wat dan ook.”
Jongen 2:
“Zeg maar, kijk, we kwamen hier gewoon omdat we dachten dat er een paar relschoppers zouden zijn op het stadshart of hier. Maar jongens van Amstelveen, de meesten komen niet. Ik snap het ook wel, maar ik vind het wel jammer natuurlijk.”
Interviewster:
“Waarom wil je rellen, is daar een specifieke reden voor?”
Jongen 1:
“Ja, ik ben het gewoon niet eens met de avondklok en ik ben het er dan ook niet mee eens dat ze dan die winkels gaan slopen. Maar wel gewoon dat ze zeggen van ‘hé, wij vinden het niet oké en wij willen gewoon dat hier verandering in gaat komen’.”
Interviewster:
“Wat als er rellen waren geweest, had je dan meegedaan of hoe had je dan gereageerd?”
Jongen 2:
“Ik had lijp meegedaan. Ja, ik had wel meegedaan, maar ik had geen mensen hun winkel gesloopt ofzo, dat niet.”
Jongen 1:
“Je kan in principe niet gewoon een ondernemer zijn zaak gaan kapotmaken, omdat jij het ergens niet mee eens bent. Maar ik snap ook gewoon dat je dan die woede wil uiten en dat je je agressie ergens op kwijt moet. En ja, eh, dat begrijp ik gewoon wel vanuit die jongens.”
Jongen 2:
“Allebei mijn ouders zijn ook zelf ook ondernemers.”
Interviewster:
“Wat zie je dan wel als relschoppen?”
Jongen 2:
“Kijk, dat je tegen de politie in kan gaan vind ik op zich nog wel oké.”

Een van de jongens is de 16-jarige zoon van klaagster. Het fragment is beschikbaar via YouTube.

Naar aanleiding van de publicatie hebben partijen met elkaar gesproken, hetgeen niet heeft geleid tot een oplossing.

DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN

Klaagster stelt – kort samengevat – het volgende. Een verslaggeefster van RTV Amstelveen heeft op straat een interview afgenomen met haar zoon en zijn vriendje. Daarbij stelde ze vragen over de rellen die waren verwacht, maar niet hebben plaatsgevonden. RTV Amstelveen heeft dit fragment op haar YouTube-kanaal geplaatst waarna het vervolgens ‘viral’ ging. Een dag later werd het fragment op nationale televisie uitgezonden. Volgens klaagster heeft RTV Amstelveen de beelden aan RTL Boulevard verstrekt.
Volgens klaagster is de omroep een grens overgegaan door de beelden te verspreiden zonder haar toestemming. In dit geval prevaleert het recht op privacy van minderjarigen dat is beschreven in artikel 16 van het Kinderrechtenverdrag. Omdat er geen sprake was van rellen, had het interview geen nieuwswaarde. Een verklaring van de burgemeester de signalen serieus te nemen, maakt dat niet anders. Daarbij wijst klaagster erop dat haar zoon slechts kwam kijken en niet heeft gezegd dat het goed is om de boel te vernielen. Hij verkeerde in de veronderstelling dat het item kort op de Amstelveense zender zou zijn te zien, maar niet dat de beelden op YouTube zouden worden geplaatst en zouden worden afgestaan aan een landelijke omroep.
Klaagster benadrukt dat de gevolgen van de publicatie verstrekkend zijn. Er is sprake van ‘blaming en shaming’ van haar zoon en diens vriendje. Op sociale media waren de bedreigingen dusdanig heftig dat de politie adviseerde om de jongens gedurende vier dagen binnen te houden en extra te surveilleren bij hun huizen. Klaagster en haar gezin hebben zich hierdoor erg onveilig gevoeld; de jongens worden overigens nog steeds bedreigd. Zij wenst dat de beelden uit alle archieven worden verwijderd.

RTV Amstelveen stelt daar – eveneens samengevat – het volgende tegenover. Op vrijdagavond 22 januari 2021, vlak voor ingaan van de avondklok, zijn in het Oude Dorp van Amstelveen aanzienlijke vernielingen aangericht. Vervolgens hebben op maandag 25 en dinsdag 26 januari, kort na het ingaan van de avondklok, in diverse steden heftige rellen en vernielingen plaatsgevonden. Velen vroegen zich af waar die enorme volkswoede vandaan kwam. Op woensdag 27 januari bereikten de redactie diverse berichten dat via sociale media werd opgeroepen ook in Amstelveen te gaan ‘rellen’. De redactie besloot niet over die oproepen te publiceren, om niet een instrument in handen van relschoppers te worden. Maar toen de burgemeester een verklaring had uitgegeven de signalen serieus te nemen en middenstanders in het Oude Dorp hun panden gingen aftimmeren, besloot ze wel tot publicatie over te gaan. De redactie heeft zich daarbij terughoudend opgesteld en slechts bericht over wat feitelijk gebeurde. De opname van jongens werd gemaakt rond 22.00 uur, dus ruimschoots na het ingaan van de avondklok. De verslaggeefster heeft het tweetal nadrukkelijk gevraagd of ze voor de camera een toelichting wilden geven op hun aanwezigheid in het Oude Dorp op dat tijdstip. Haar vraagstelling was zeer neutraal en de jongens waren zich ervan bewust dat ze hun verklaring op camera voor een omroeporganisatie gaven. Bij het nemen van een besluit over de uitzending zijn verschillende aspecten afgewogen, met name dat van het recht op privacy en de nieuwswaarde van het item, waarbij dat laatste – gezien alle omstandigheden – de doorslag heeft gegeven. Het item geeft inzicht in de overwegingen van in elk geval een deel van de personen die van plan waren deel te nemen aan onlusten in Amstelveen. Het tweetal zegt ook dat dit hun plan was geweest als er daadwerkelijk rellen waren uitgebroken en zegt ook vrij precies wat het dan wel en wat het dan niet van plan was te gaan doen. Het is waar dat een groot aantal (landelijke) media het item deels of volledig heeft overgenomen. Op een enkel programma na gebeurde dat zonder uitdrukkelijke toestemming van RTV Amstelveen.
RTV Amstelveen kan zich voorstellen dat het item voor de betrokkenen een vervelende nasleep heeft gehad, maar staat achter de destijds gemaakte keuze om het item uit te zenden. Omdat de nieuwswaarde van het item inmiddels niet meer domineert, is zij echter bereid klaagster tegemoet te komen in haar verzoek het item van de kanalen van RTV Amstelveen te verwijderen. Daarbij benadrukt de omroep dat zij niet verantwoordelijk is voor de vindbaarheid van het item bij derden.

BEOORDELING VAN DE KLACHT

Kern van de klacht is dat het interview met de minderjarige zoon van klaagster is uitgezonden zonder dat zij daarvoor toestemming heeft gegeven en dat de privacy van klaagsters zoon onevenredig is aangetast.

De Raad stelt voorop dat de journalist vrij is in zijn selectie van nieuws. Hij hoeft geen toestemming voor of instemming met een publicatie te hebben van degene over wie hij publiceert. Het is aan de journalist om te bepalen vanuit welke invalshoek(en) een onderwerp wordt belicht en in welke context het bericht wordt gebracht. Wel dient hij het belang dat met een publicatie is gediend af te wegen tegen de belangen die eventueel door de publicatie worden geschaad. Bovendien dient de journalist rekening te houden met de bijzondere kwetsbaarheid van bepaalde groepen, zoals minderjarigen. Verder geldt dat in een publicatie de privacy van personen niet verder mag worden aangetast dan in het kader van de berichtgeving redelijkerwijs noodzakelijk is. Een inbreuk op de privacy is onzorgvuldig wanneer deze niet in redelijke verhouding staat tot het maatschappelijk belang van de publicatie.
Bij de beoordeling van de vraag of RTV Amstelveen in dit geval op journalistiek zorgvuldige wijze heeft gehandeld, spelen diverse factoren – zoals de leeftijd van de minderjarige en de aard van het bericht – een rol.

Enerzijds is relevant dat de zoon van klaagster, nadat hem was gevraagd of hij wat voor de camera wilde vertellen, bewust aan het item heeft meegewerkt. Als 16-jarige zal hij de gevolgen daarvan (tot op zekere hoogte) hebben kunnen inschatten. Daarbij komt dat hij zich zeer genuanceerd over de kwestie heeft uitgelaten.
Anderzijds was het item – gezien de (door RTV Amstelveen geschetste) maatschappelijke situatie – journalistiek relevant; het fragment geeft een goede inkijk in de gedachtewereld van jongeren/jong volwassenen, die zich op enigerlei wijze verzetten tegen de coronamaatregelen van de overheid. Bovendien heeft de redactie zich terughoudend opgesteld. In het interview zijn geen suggestieve vragen gesteld, het item is neutraal gebracht en de namen van de jongens zijn onvermeld gelaten.

Gelet op alle omstandigheden concludeert de Raad dat RTV Amstelveen journalistiek zorgvuldig heeft gehandeld. Hoewel de Raad begrijpt dat de uitzending klaagster niet welgevallig is, is hij niet van mening dat sprake is van ‘blaming en shaming’ van haar zoon en/of een onevenredige aantasting van diens privacy. Dat de uitzending – al dan niet met toestemming van RTV Amstelveen – door derden is overgenomen, maakt dit niet anders.
Het siert de omroep dat zij klaagster tegemoet wenst te komen in het verzoek om het item van de kanalen van RTV Amstelveen te verwijderen, hetgeen overigens – zo constateert de Raad – nog niet is gebeurd.

Ten overvloede overweegt de Raad dat hij journalistieke uitingen niet toetst aan (internationale) wettelijke regels. Een dergelijke toetsing is voorbehouden aan de rechter.

Relevante punten uit de Leidraad van de Raad: A en C.1
Relevante eerdere conclusies van de Raad: RvdJ 2020/28 en RvdJ 2017/37

CONCLUSIE

RTV Amstelveen heeft journalistiek zorgvuldig gehandeld.

Zo vastgesteld door de Raad op 11 juni 2021 door mr. J.J. van Eck, voorzitter, S. Kuijper, mw. drs. E.M.H. Lemaier, A. Olgun en H.P.M.J. Schneider, leden in tegenwoordigheid van mw. mr. D.C. Koene, secretaris.