M.C.H. Boon / de hoofdredacteuren van het AD en Pointer (KRO-NCRV)

Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van

M.C.H. Boon

tegen

de hoofdredacteuren van het AD en Pointer (KRO-NCRV)

De heer M.C.H. Boon (klager) heeft op 21 maart 2023 een klacht ingediend tegen de hoofdredacteuren van het AD en Pointer (KRO-NCRV). Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie van klager, het AD en Pointer betrokken van 21 en 23 maart 2023, van 6, 25 en 26 april 2023 en van 1 juni 2023.

De klacht is behandeld op de zitting van de Raad van 23 juni 2023. Klager is daar niet verschenen. Aan de zijde van het AD en Pointer waren de heer J. van den Oetelaar, chef onderzoeksredactie AD, mevrouw S. Boots, Senior Legal Counsel DGP Media, en de heer S. van Loosdregt, redacteur Pointer, aanwezig.

DE FEITEN

Op 10 maart 2023 is op de websites van het AD en Pointer een artikel verschenen met de titel “Factcheck: asielzoekers leven in luxe op cruiseschepen” respectievelijk “Nee, asielzoekers leiden geen luxe leven op cruiseschepen” bij Pointer.
De intro van het AD-artikel luidt:
“Statenlid voor de PVV in Noord-Brabant Maikel Boon is verontwaardigd. Terwijl de armoede onder Nederlanders toeneemt, krijgen asielzoekers volgens hem drie warme maaltijden geserveerd in luxe hotels en cruiseschepen. Maar is dat zo? AD, de regionale titels, Pointer en Nieuwscheckers doen onderzoek.”
De intro van het artikel luidt bij Pointer:
“Statenlid voor de PVV in Noord-Brabant Maikel Boon is verontwaardigd. Terwijl de armoede onder Nederlanders toeneemt, worden asielzoekers volgens hem warme maaltijden geserveerd in luxe hotels en cruiseschepen. Maar zo luxe blijkt het leven in deze tijdelijke opvanglocaties niet te zijn.”

Het AD-artikel luidt verder:
“In een tweet zegt Maikel Boon: ,,Armoede onder Nederlanders neemt schrikbarend toe. Ondertussen zitten asielzoekers in luxe hotels en cruiseschepen, waar ze drie keer per dag uitgebreid warm eten krijgen. Dat kan toch niet! We moeten eerst voor onze eigen mensen zorgen.” Boon herhaalt daarmee het standpunt van PVV-lijsttrekker Geert Wilders. Is hun verontwaardiging terecht?
Feiten
Op YouTube zijn verschillende video’s van het interieur te vinden van de cruiseschepen waarin asielzoekers worden opgevangen. Zoals de MS Galaxy in Amsterdam, waar de asielzoekers met z’n tweeën in kleine hutten verblijven. Het casino en zwembad zijn gesloten, laat locatiemanager Pieter Deinum van het COA weten. ,,Het is een mooie opvang”, zegt hij tegen een verslaggever van AT5. Maar het is wel sober. ,,Het is een schip met luxe standaard aan boord, maar al die faciliteiten zijn niet beschikbaar. Wij gaan puur voor het opvangen van onze asielzoekers. Ze kunnen er slapen en eten. Alle luxe is afgesloten”, zegt wethouder Rutger Groot Wassink tegen WNL. ,,Ik heb liever dat mensen hier zijn en hier opgevangen worden, dan dat ze gedwongen worden buiten in de regen te slapen. Want we hebben in Nederland een enorm tekort aan opvangplekken”, aldus de wethouder.
In Velsen-Noord ligt nu ook nog een opvangboot. Die zal binnenkort verplaatst worden, besloot het college van B & W na raadpleging van de bevolking. Ook op deze boot zijn het casino, zwembad, winkels en de sauna dicht. Wat de asielzoekers er wel hebben is schurft. Veel van de asielzoekers op de MS Royal Crown voelen zich daarnaast vergeten en verliezen langzaam hoop omdat ze al maanden op de start van hun asielprocedure moeten wachten, ontdekte NRC.
Het is noodopvang, benadrukt COA-woordvoerder Inge Freriksen. ,,Daarmee wordt voorkomen dat mensen buiten moeten slapen, zoals afgelopen zomer het geval was. Hotels en schepen zijn daarbij een serieuze optie omdat het vaak ook mogelijk is op korte termijn een locatie te gebruiken inclusief de faciliteiten. Denk bijvoorbeeld aan beveiliging of de mogelijkheid van maaltijden die door het hotel worden verzorgd.”
En luxe is het niet, bevestigt ze. ,,Op de schepen zijn bijvoorbeeld alle faciliteiten dicht zoals de winkeltjes, het zwembad en de cinema. Verder worden twee personen ondergebracht in één binnenhut zonder raam of in een buitenhut met patrijspoortje. Ook in de meeste hotels is er één kamer beschikbaar voor twee mensen. Op de reguliere COA-locaties is de opvang ook sober, maar is de leefsituatie over het algemeen beter omdat er meer faciliteiten zijn.”
Zelf koken kunnen de asielzoekers niet in de hotels en cruiseschepen. Er zijn simpelweg geen keukens voor ze. En dus krijgen de bewoners drie keer per dag een maaltijd aangeboden, waarvan één warme maaltijd. ,,Daarbij is het dus eten wat de pot schaft”, zegt Freriksen.
Oordeel
Door een gebrek aan opvanglocaties verblijven asielzoekers inderdaad in hotels en op cruiseschepen. Maar dat ze daar een luxe leven leiden, zoals Boon en Wilders stellen, klopt niet.”
De aanvankelijke tekst van het Pointer-artikel was nagenoeg gelijkluidend.

Op 13 maart 2023 heeft Pointer het volgende naschrift geplaatst:
“Update 13 maart:
Boon stelt in een reactie dat onze factcheck onvolledig en onjuist is. Hij zegt dat hij nooit heeft gezegd dat asielzoekers een luxe leven leiden maar dat zij in luxe hotels en op luxe cruiseschepen verblijven. Dat is volgens hem iets anders. Daarnaast verwijst hij naar artikelen in onder meer het AD over asielzoekers die in hongerstaking gingen vanwege het slechte eten in een hotel en naar een stuk over een cruiseschip dat door een Telegraaf-journalist als ‘luxe’ werd bestempeld.”
Verder heeft Pointer de conclusie van het artikel gewijzigd in:
“Door een gebrek aan opvanglocaties verblijven asielzoekers inderdaad in hotels en op cruiseschepen, die voorzien zijn van de nodige luxe. Toch leiden asielzoekers daar geen luxe leven aangezien die luxe voorzieningen (zoals casino, zwembad en sauna) zijn afgesloten.”

Het AD heeft na het indienen van de klacht maar voor de zitting het volgende naschrift geplaatst:
“Maikel Boon verwijst in een nagekomen reactie op een eerdere AD-publicatie: Tientallen asielzoekers in hongerstaking vanwege ‘slecht eten’ in Haags hotel, waarin asielzoekers klagen over de hen voorgeschotelde maaltijden, zelfs zo erg dat ze er van in hongerstaking zijn gegaan. Een van de eigenaren van het restaurant van het hotel vertelt daarin dat er niets mis is met de maaltijdvoorziening en dat de asielzoekers in de betreffende opvang drie warme maaltijden per dag krijgen.”

DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN

Klager stelt – samengevat – het volgende. Het artikel bevat onjuistheden. Hij heeft nooit gesproken over ‘luxe leven leiden’, maar over luxe hotels en cruiseschepen. Uit diverse artikelen van onder meer het AD en De Telegraaf volgt dat zijn Twitterbericht klopt. Verder is het COA geen onafhankelijke bron, omdat het de belangrijkste betrokken partij is bij de opvang van asielzoekers. Ook de activistische wethouder van GroenLinks is geen objectieve bron. Voorts is er geen sprake geweest van hoor en wederhoor. Tot slot maakt klager er bezwaar tegen dat Pointer de conclusie van het artikel heeft herschreven zonder dit ergens kenbaar te maken.

Het AD stelt – eveneens samengevat – het volgende. Zowel klager als Wilders hebben wel degelijk met hun berichten bedoeld te zeggen dat asielzoekers een luxe leven leiden, door de armoede onder Nederlanders af te zetten tegen het leven dat asielzoekers op luxe cruiseschepen en hotels zouden leiden. Het AD heeft vervolgens meerdere bronnen geraadpleegd en als betrouwbaar gekwalificeerd. Doordat de bronnen met naam in het artikel zijn vermeld, kan de lezer de uitlatingen op waarde schatten. Aan de hand van de feiten die worden geschetst of die voortvloeien uit de bronnen, heeft het AD terecht de in het artikel vermelde conclusie getrokken.
Nadat klager had gewezen op een eerdere publicatie, heeft het AD om zo volledig mogelijk te zijn alsnog, onverplicht, een naschrift geplaatst.
Verder is het AD van mening dat het toepassen van wederhoor in dit geval niet noodzakelijk was. Klager wordt niet gediskwalificeerd of beschuldigd. Er is sprake van berichtgeving van feitelijke aard over het Twitterbericht van klager, dat letterlijk in het artikel is weergegeven.

Pointer stelt – opnieuw samengevat – het volgende. Hoewel klager niet letterlijk schrijft dat asielzoekers een ‘luxe leven leiden’ is dit wel de strekking van zijn Twitterbericht waarin hij het verblijf van asielzoekers op ‘luxe hotels en cruiseschepen’ afzet tegen de ‘armoede onder Nederlanders’ die ‘schrikbarend’ toeneemt. In het artikel is een link opgenomen naar het Twitterbericht en is de tekst ervan integraal weergegeven, zodat de lezer zelf kennis kan nemen van de stelling van klager. De door klager als feit gepresenteerde stelling is geverifieerd aan de hand van openbare informatie en verschillende bronnen. Het COA is de officiële overheidsinstantie die verantwoordelijk is voor de opvang en begeleiding van asielzoekers en dus de aangewezen partij om hierover te bevragen. De in het artikel geciteerde wethouder is verantwoordelijk voor het beleid rondom de genoemde opvanglocaties in Amsterdam en daarom eveneens een relevante bron.
Het toepassen van wederhoor in niet nodig bij publicaties die kennelijk een persoonlijke mening bevatten en bij berichtgeving van feitelijke aard. Bovendien is geen sprake van een beschuldiging, diskwalificatie of aantijging aan het adres van klager. Overigens zou het wederhoor geen verandering hebben gebracht in de uitlating die klager zelf bekend heeft gemaakt via Twitter.
Nadat klager zich tot de redactie had gewend heeft Pointer, geheel onverplicht, besloten de publicatie op een enkel punt te verduidelijken en de reactie van klager op te nemen. Aan de conclusie is weliswaar toegevoegd dat de schepen en hotels van ‘de nodige luxe’ zijn voorzien, maar dat die voorzieningen zijn gesloten, maar dat stond al eerder in het artikel. Op de zitting voegt Pointer hieraan toe dat de strekking van de conclusie hetzelfde is gebleven en dat geen aanleiding bestaat voor een rectificatie. De reactie van klager onder het artikel is wel nieuw en dat is duidelijk kenbaar gemaakt, met vermelding van de datum van plaatsing. Met die toevoeging is Pointer meer dan voldoende tegemoetgekomen aan de bezwaren van klager.

BEOORDELING VAN DE KLACHT
 
De kern van de klacht is dat het AD en Pointer een onjuiste conclusie hebben verbonden aan een bewering die klager niet heeft gedaan en ten onrechte geen wederhoor hebben toegepast. Verder maakt klager bezwaar tegen de wijze waarop Pointer de conclusie heeft aangepast.

De Raad stelt voorop dat een journalist en zijn redactie vrij zijn in de selectie van nieuws. Het is dan ook aan de redactie om te bepalen vanuit welke invalshoek(en) een onderwerp wordt belicht en in welke context het bericht wordt gebracht.

Het AD en Pointer hebben aannemelijk gemaakt dat zij gedegen onderzoek hebben verricht en diverse bronnen hebben geraadpleegd. Die bronnen zijn ook in de berichtgeving genoemd en aangehaald. Er bestaat geen grond voor het oordeel dat de bronnen niet onafhankelijk zijn.
Verder mochten het AD en Pointer de strekking van het Twitterbericht in het licht van hun ‘factcheck’ opvatten en weergeven zoals zij hebben gedaan. Daarbij is van belang dat het Twitterbericht letterlijk is geciteerd, zodat de lezer zich een eigen mening kan vormen over de inhoud en strekking ervan. Niet is gebleken dat de artikelen relevante feitelijke onjuistheden bevatten.

Gezien het voorgaande mochten het AD en Pointer aan hun onderzoek de conclusie verbinden dat de bewering van klager niet klopt. Van een diskwalificatie van klager of een beschuldiging aan zijn adres is geen sprake. Het toepassen van wederhoor was daarom niet nodig. Het siert het AD en Pointer dat zij naderhand de reactie van klager hebben opgenomen.

Ten slotte behoefde Pointer niet expliciet te vermelden dat de conclusie was herschreven, aangezien de strekking ervan hetzelfde is gebleven en van een rectificatie geen sprake is.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de klacht ongegrond is.

Relevante punten uit de Leidraad: A, B.2, B.3 en C.
Relevante eerdere conclusies: RvdJ 2023/15, RvdJ 2021/25 en RvdJ 2014/40

CONCLUSIE

De klacht is ongegrond.

Zo vastgesteld door de Raad op 17 augustus 2023 door mr. J.W. Bockwinkel, voorzitter, dr. H.P. Groenhart, L.C. Hauben, J. Hoogenberg en S. Kuijper, leden, in tegenwoordigheid van mr. D.C. Koene, secretaris, en mr. G. Kamminga, plaatsvervangend secretaris.