Samenvatting
Hart van Nederland heeft in een uitzending aandacht besteed aan ernstige misdragingen in een voormalige zorgboerderij en daarbij de locatie in beeld gebracht. Het item is terug te kijken bij het online artikel met de kop “Margareth en Sonja werden uitgebuit en vernederd als slavinnen in zorgboerderij”. J. Beihuizen (klager) is de nieuwe bewoner van de boerderij.
Het is aannemelijk dat door de combinatie van beeld en tekst de indruk is ontstaan dat in de woning van klager nog steeds ernstige misdragingen plaatsvinden. Hoewel het tonen van de beelden van de locatie in beginsel toelaatbaar is, zijn de belangen van klager in dit geval onevenredig geschaad. De klacht is daarom gegrond. De Raad doet de aanbeveling aan Hart van Nederland om deze conclusie integraal of in samenvatting te publiceren.
Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van
J. Beihuizen
tegen
M. Veeningen, hoofdredacteur van Hart van Nederland (SBS6)
De heer J. Beihuizen te Papenvoort (klager) heeft op 10 februari 2023 een klacht ingediend tegen M. Veeningen, hoofdredacteur van Hart van Nederland. Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie van partijen betrokken van 21 februari 2023 en 24 maart 2023.
De klacht is behandeld op de zitting van de Raad van 21 april 2023. Klager is verschenen, bijgestaan door de heer R. Akker. Namens Hart van Nederland waren de heer R. Peters, eindredacteur, en mevrouw mr. S.V. van Gorp, Legal Counsel Talpa Network, aanwezig. Mevrouw Van Gorp heeft het standpunt van Hart van Nederland toegelicht aan de hand van een verklaring van de hoofdredacteur.
DE FEITEN
Op 8 februari 2023 is in een uitzending van Hart van Nederland (SBS6) aandacht besteed aan de gedwongen sluiting van een zorgboerderij waar bewoners met lichamelijke en geestelijke beperkingen werden mishandeld en vernederd. Het item is terug te kijken op de website van Hart van Nederland bij een artikel met de kop “Margareth en Sonja werden uitgebuit en vernederd als slavinnen in zorgboerderij”. Het artikel luidt verder:
“Vol afschuw lazen Margareth Plass-Veltman en haar partner Sonja Veltman dinsdag hoe een zorgboerderij in het Groningse Wedde werd gesloten, omdat kinderen met een beperking daar op grove wijze werden mishandeld en vernederd. Het verhaal haalt oude wonden open.
Margareth en Sonja woonden zelf op een andere zorgboerderij met soortgelijke verhalen. “Ze vernederden ons”, zegt het echtpaar in gesprek met Hart van Nederland. Het stel vertelt hoe de eigenaren van de boerderij zich machtig voelden en hoe de twee werden gekleineerd.
“We werden als slavinnen behandeld. Op een sadomasochistische manier. Met haar broer samen runde de eigenaresse een SM-praktijk. Zij is meesteres. Zij had een klant, ik moest als slavin in dienst zijn van haar. Ik moest met mijn naaldhakken op de blote rug van een klant gaan staan. Deed je dat niet, dan zwaaide er wat.””
In de uitzending vertellen de twee vrouwen over wat zij vroeger hebben meegemaakt in de zorgboerderij die was gevestigd in de woning van klager. Terwijl de woning van klager in beeld is, wordt door de voice-over onder meer het volgende meegedeeld:
“Sonja is slechthorend en bijna blind. Samen met de autistische Margareth zijn zij getraumatiseerd door alles wat zij meemaakten hier op zorgboerderij “De Vier Linden”, die inmiddels niet meer bestaat.”
en:
“Over de zorgboerderij waar zij zaten werden in 2009 vragen gesteld in de Tweede Kamer, maar onder een nieuwe naam gaan ze gewoon verder met PGB-geld.”
Tijdens het fragment wordt ook het dorpsnaambord in beeld gebracht.
DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN
Klager stelt – samengevat – het volgende. Hart van Nederland heeft onvoldoende rekening gehouden met de (privacy)belangen van hem en zijn gezin door zijn woning uitgebreid in beeld te brengen en te associëren met ernstige misdragingen in het verleden. Het is nu niet langer een zorgboerderij, maar een privéwoning. Tijdens de uitzending is gemeld dat de zorgboerderij is gestopt, maar later onder een andere naam is verdergegaan. Het is voor de kijkers (en de omgeving van klager) niet duidelijk dat het huis is verkocht en dat klager en zijn gezin als nieuwe bewoners niets te maken hebben met de gebeurtenissen.
Op de zitting licht klager toe dat hij bij de koop van de woning maar gedeeltelijk wist van de geschiedenis van de woning. Er is weliswaar gefilmd vanaf de openbare weg, maar het gaat om zware beschuldigingen. Bovendien gaat het om een klein dorp, terwijl de woning van klager aan de doorgaande weg ligt waar veel verkeer langskomt. Het huis van klager is voor velen herkenbaar en in zijn omgeving is verwarring ontstaan over de betrokkenheid van klager en zijn gezin bij de kwestie. Zij worden aangesproken op de beschuldigingen en er zijn zelfs mensen die niet bij het paardenpension van klager willen komen.
Klager begrijpt ook niet waarom het voor de uitzending relevant was zijn woning in beeld te brengen. De aanleiding van de berichtgeving was immers de sluiting van een zorgboerderij in Wedde. Daarbij komt dat de voormalige uitbater van de zorgboerderij die in de woning van klager was gevestigd, inmiddels door de rechter is vrijgesproken. Daarom bestond nog minder reden de woning als plaats delict in beeld te brengen.
Weliswaar heeft Hart van Nederland aangeboden de tekst van het online artikel aan te passen, maar doordat daaraan de voorwaarde was verbonden dat klager geen verdere stappen zou ondernemen, voelde hij zich voor het blok gezet. Bovendien is het een principekwestie geworden. Klager begrijpt dat hij het heeft te accepteren als bij berichtgeving zoals deze beeldmateriaal van destijds wordt getoond, maar in dit geval gaat het om nieuw beeldmateriaal. Klager wenst dat zijn woning niet langer wordt gefilmd of op zijn minst dat media zich realiseren dat de kwestie gevoelig ligt en dat zij vooraf contact met hem opnemen.
Hart van Nederland stelt daar – eveneens samengevat – het volgende tegenover. Klager heeft geen rechtstreeks belang omdat de publicatie niet over hem gaat en hij daarin niet wordt genoemd. En voor het geval klager wel als rechtstreeks belanghebbende kan worden beschouwd, is geen sprake van een ongerechtvaardigde schending van zijn (privacy)belangen.
In de uitzending worden alleen beelden getoond vanaf de openbare weg. Er zijn geen personen zichtbaar, er wordt geen adres genoemd en ook de naam van klager komt niet in de publicatie voor. Wel komt de naam van het dorp in beeld, maar die naam wordt bij berichtgeving over de voormalige zorgboerderij ook telkens vermeld en is dus algemeen bekend. Bovendien is in de uitzending door de voice-over verteld dat de zorgboerderij waar de vrouwen over praten, inmiddels niet meer bestaat. Bij het artikel op de website is een foto van deze vrouwen geplaatst en dus niet van de voormalige zorgboerderij. Omdat journalistiek juist is gehandeld, is het fragment niet gewijzigd of verwijderd.
Hoofdredacteur Veeningen heeft klager in een telefonisch gesprek – onverplicht – aangeboden om op de website de tekst toe te voegen dat de zorgboerderij niet meer bestaat en dat de huidige eigenaren niets te maken hebben met de misstanden. Klager leek voor geen enkele oplossing open te staan. Desgevraagd liet hij weten dat het in theorie niet zou uitmaken als de uitzending offline werd gehaald en dat hij zich hoe dan ook tot de Raad wilde wenden. Daarmee verviel het aanbod om de tekst aan te passen. Deze gang van zaken, en wat daarover over en weer is gezegd, verklaart mogelijk waarom klager de indruk heeft dat hij moest kiezen tussen het aanbod of een gang naar de Raad. Hart van Nederland heeft ter zitting laten weten dat zij nog altijd bereid is het aanbod na te komen.
BEOORDELING VAN DE KLACHT
Hart van Nederland heeft in de eerste plaats aangevoerd dat klager niet als rechtstreeks belanghebbende kan worden aangemerkt. Niet ter discussie staat dat de woning van klager in beeld is gebracht. De klacht gaat erover dat door de context waarin dat is gebeurd, de belangen van klager onevenredig zijn geschaad. De Raad zal de klacht dan ook inhoudelijk beoordelen.
De journalist en zijn redactie zijn vrij in de selectie van nieuws. Het is aan de journalist om te bepalen vanuit welke invalshoek(en) een onderwerp wordt belicht en in welke context het bericht wordt gebracht. Het voorgaande neemt echter niet weg dat de journalist in het algemeen een afweging moet maken tussen het belang dat met een publicatie is gediend en de belangen die eventueel door de publicatie worden geschaad.
In het nieuwsitem van Hart van Nederland vertellen twee vrouwen over wat zij in het verleden hebben meegemaakt in de zorgboerderij die was gevestigd in de woning van klager. Het is journalistiek toelaatbaar en gebruikelijk dat in een dergelijke context beelden worden getoond van de locatie waar geïnterviewden over spreken. Dat de gebeurtenissen jaren geleden hebben plaatsgevonden en dat – zoals klager heeft aangevoerd – de voormalige uitbater inmiddels is vrijgesproken, maakt dit niet anders. Daarbij moet echter wel voldoende rekening worden gehouden met de belangen van de huidige eigenaren of bewoners van die locatie.
Het is duidelijk dat Hart van Nederland de belangen van klager in acht heeft genomen. De woning is terughoudend in beeld gebracht, waarbij niet op het huis is ingezoomd en geen verdere persoonlijke gegevens van klager zijn genoemd. Bovendien is vermeld dat de zorgboerderij niet meer bestaat.
Echter, terwijl de woning van klager in beeld is, vertelt de voice-over ook dat onder een nieuwe naam een doorstart is gemaakt. Een verdere context wordt daarbij niet gegeven; niet is vermeld dat de woning inmiddels nieuwe eigenaren heeft, die niets te maken hebben met de kwestie. Het is aannemelijk dat daardoor bij de kijker de indruk is ontstaan dat in de woning van klager nog steeds ernstige misdragingen plaatsvinden.
Hoewel het tonen van de beelden van de woning van klager in beginsel toelaatbaar is, zijn de belangen van klager in dit geval – door de combinatie van tekst en beeld – onevenredig geschaad.
De klacht is daarom gegrond.
Overigens siert het Hart van Nederland dat zij het gesprek met klager is aangegaan en heeft geprobeerd om tot een minnelijke oplossing te komen.
Relevant punt uit de Leidraad: A.
Relevante eerdere conclusies: RvdJ 2023/5, RvdJ 2021/44, RvdJ 2009/63 en RvdJ 2008/59
CONCLUSIE
De klacht is gegrond.
De Raad doet de aanbeveling aan Hart van Nederland om deze conclusie integraal of in samenvatting te publiceren.
Zo vastgesteld door de Raad op 23 juni 2023 door mr. A.E. van Montfrans, voorzitter, mr. N.A.M van Herten, drs. E.M.H. Lemaier, A. Pruis en H.P.M.J. Schneider, leden, in tegenwoordigheid van mr. D.C. Koene, secretaris, en mr. G.A. van de Sluis, plaatsvervangend secretaris.
