Samenvatting
F. van Jole en Joop.bnnvara.nl (hierna gezamenlijk: Joop) hebben in het artikel “Raad: Joop was terecht kritisch over psycholoog” op journalistiek zorgvuldige wijze aandacht besteed aan de conclusie van de Raad van 24 oktober 2019 (RvdJ 2019/46). Joop heeft vanuit haar eigen invalshoek de conclusie van de Raad samengevat, waarbij voldoende duidelijk is gemaakt waarom zij volgens de Raad deels journalistiek onzorgvuldig had gehandeld. Bovendien is onderaan de samenvatting (via een zogeheten ‘doorloop’) de integrale conclusie van de Raad weergegeven en is een link opgenomen naar de conclusie op de website van de Raad.
Conclusie van de Raad voor de Journalistiek
inzake de klacht van
dr. J. te Nijenhuis
tegen
F. van Jole en de hoofdredacteur van Joop.bnnvara.nl (BNNVARA)
De heer dr. J. te Nijenhuis te Amsterdam (klager) heeft op 18 februari 2020 een klacht ingediend tegen de heer F. van Jole en de hoofdredacteur van Joop.bnnvara.nl (hierna gezamenlijk: Joop). Bij de beoordeling van de klacht is verder correspondentie betrokken van klager en mevrouw mr. B. den Ouden, Hoofd Juridische Zaken van BNNVARA, van 20 februari 2020, 12 maart 2020, 9 en 24 april 2020.
De zaak is met toestemming van partijen buiten hun aanwezigheid behandeld op de zitting van de Raad van 15 mei 2020.
FEITEN
Op 3 april 2019 verscheen op de website van Joop.bnnvara.nl een artikel van de hand van F. van Jole met de kop “Nederlandse psycholoog trekt opnieuw nazi-wetenschap uit de kast” en de volgende intro:
“Psycholoog en universitair docent Jan te Nijenhuis doet vandaag een oproep in het Parool om de IQ-scores van politici openbaar te maken. In het bizarre pleidooi roemt hij de hoge intelligentie van nazi-kopstukken, de vermeende hoogbegaafdheid van Rutte en Baudet en noemt hij Emile Roemer ongeschikt als premier vanwege zijn vermeend lage IQ. Een op zijn zachtst gezegd bijzondere keuze van voorbeelden, vooral als je zijn andere uitspraken en publicaties erbij pakt.”
Klager heeft over deze publicatie een klacht ingediend.
In zijn conclusie van 24 oktober 2019 (RvdJ 2019/46) heeft de Raad beslist dat Joop deels journalistiek onzorgvuldig heeft gehandeld. Voor de overwegingen van de Raad wordt verwezen naar de conclusie. De Raad heeft aan Joop de aanbeveling gedaan om de conclusie ruimhartig te publiceren.
Op 30 oktober 2019 verscheen op de website van Joop.bnnvara.nl een artikel met de kop “Raad: Joop was terecht kritisch over psycholoog”. Verder luidt het artikel als volgt:
“De Raad voor de Journalistiek heeft naar aanleiding van een reeks klachten van psycholoog J. te Nijenhuis geoordeeld dat er voldoende aanleiding was om met een kritische blik over deze klager te berichten, dat Joop deugdelijk onderzoek verrichtte en zich in zijn publicatie baseerde op onafhankelijke bronnen.
De analyse die Joop over klager en diens uitlatingen gaf zat volgens de Raad zorgvuldig in elkaar. Wel oordeelt de Raad dat Joop zich met de formulering van de kop “Nederlandse psycholoog trekt opnieuw nazi-wetenschap uit de kast” in combinatie met de intro van het bewuste artikel op de grens begaf. Volgens de Raad is de bewuste typering “een grensgeval”.
Alles afwegend concludeert de Raad dat er uiteindelijk voor de woordkeuze in de kop te weinig grond te vinden was in de inhoud van de Joop publicatie. De kop is daarmee journalistiek niet voldoende zorgvuldig geformuleerd, aldus de Raad.”
In het artikel is (via een zogeheten ‘doorloop’) de integrale conclusie van de Raad van 24 oktober 2019 weergegeven. Ook is in het artikel een link geplaatst naar de conclusie op de website van de Raad.
DE STANDPUNTEN VAN PARTIJEN
Klager stelt – kort samengevat – dat Joop niet heeft voldaan aan het verzoek van de Raad om ruimhartig aandacht te besteden aan zijn conclusie. Uit het artikel van 30 oktober 2019 komt onvoldoende naar voren dat Joop stevig door de Raad op de vingers is getikt. Integendeel, in het artikel wordt ten onrechte de indruk gewekt dat de Raad juist klager op de vingers heeft getikt. Daarnaast heeft Joop een paar stevige, negatieve uitspraken van de Raad weggelaten.
Klagers reputatie als onderzoeker werd door de conclusie van de Raad gedeeltelijk hersteld, maar is door het artikel van 30 oktober 2019 opnieuw beschadigd.
Joop stelt daar – eveneens samengevat – het volgende tegenover. In het artikel van 30 oktober 2019 is inderdaad niet vermeld dat Joop in haar publicatie van 3 april 2019 grove fouten heeft gemaakt en daarvoor door de Raad in sterke bewoordingen op de vingers is getikt. De publicatie van 3 april 2019 is immers niet integraal als fout of onzorgvuldig beoordeeld. Integendeel, van de tientallen klachtonderdelen is alleen het onderdeel ten aanzien van de kop – nét aan – gegrond verklaard; het ging volgens de Raad immers om een ‘grensgeval’. De weergave die Joop bij de conclusie heeft gegeven is in lijn met de inhoud en opbouw van de conclusie, en met de samenvatting die de Raad zelf heeft gegeven. Op verzoek van klager heeft Joop overigens onverplicht bij de oorspronkelijke publicatie van 3 april 2019 een link geplaatst naar het artikel van 30 oktober 2019.
BEOORDELING VAN DE KLACHT
De klacht is dat Joop op onzorgvuldige wijze heeft bericht over de eerdere conclusie van de Raad (RvdJ 2019/46), waarin is beslist dat Van Jole en Joop.bnn.vara.nl deels journalistiek onzorgvuldig hebben gehandeld.
De Raad schrijft media niet voor op welke wijze zij in voorkomende gevallen aandacht moeten besteden aan zijn conclusies. In eerdere zaken heeft de Raad overwogen dat indien een conclusie niet integraal maar in samenvatting wordt gepubliceerd, die samenvatting een evenwichtige weergave van de conclusie moet zijn. Het is voorstelbaar dat de samenvattingen die de Raad boven zijn conclusies opstelt, daarvoor als voorbeeld kunnen dienen.
In het artikel van 30 oktober 2019 heeft Joop vanuit haar eigen invalshoek de conclusie van de Raad samengevat. Daarbij is aan de lezer voldoende duidelijk gemaakt dat Joop met de publicatie van 3 april 2019 journalistiek onzorgvuldig heeft gehandeld ten aanzien van de combinatie van kop en intro. Bovendien heeft Joop onderaan de samenvatting (via een zogeheten ‘doorloop’) de integrale conclusie van de Raad weergegeven en een link opgenomen naar de conclusie op de website van de Raad. Het bericht voldoet aldus aan de hiervoor geformuleerde norm.
Het voorgaande leidt tot de conclusie dat Joop journalistiek zorgvuldig heeft gehandeld.
Relevant punt uit de Leidraad van de Raad: A.
Relevante eerdere conclusies van de Raad: RvdJ 2019/17 en RvdJ 2017/32
CONCLUSIE
Van Jole en Joop.bnnvara.nl hebben journalistiek zorgvuldig gehandeld.
Zo is vastgesteld door de Raad op 22 juni 2020 door mw. mr. J.W. Bockwinkel, voorzitter, S.A. Agterberg, mw. A. Karadarevic, M. Keppels en H.P.M.J. Schneider, leden, in tegenwoordigheid van mw. mr. D.C. Koene, secretaris, en mw. mr. J.E.H.J. Vollaers, plaatsvervangend secretaris.